پاسخ : پاسخ از حضرت آیت اللّه العظمی مکارم شیرازی (دامت برکاته): بسیارى از خانواده ها براى ازدواج پسر و دختر استخاره مى کنند. اگر خواستگارى براى دخترشان آمد یا براى پسرشان به خواستگارى رفتند استخاره مى نمایند. ازاین رو، مناسب است اندکى هم درباره استخاره بحث کنیم. قبلاً باید این مطلب را یادآور شوم که جاى استخاره بعد از مرحله تحقیق و بعد از مشاوره است. دختر و پسر و خانواده آنها براى شناخت همسر باید به تحقیق و کنجکاوى بپردازند و اگر باز هم تردید دارند با یک یا چند نفر افراد مطلع و مورد اعتماد مشورت نمایند. اگر به نتیجه رسیدند اقدام نمایند. استخاره جایى است که از راه تحقیق و مشورت به جایى نرسند و کاملاً متحیرند، در چنین موردى مى توانند به استخاره متوسل شوند. در احادیث به دو نوع استخاره اشاره شده است: نوع اول این که انسان در هنگام تصمیم گیرى درباره کارهاى مهم دو رکعت نماز بخواند، بعد از نماز دست به دعا بردارد و از خداوند متعال بخواهد که آن چه خیر و مصلحت اوست پیش بیاورد و وسیله اش را فراهم سازد. این نوع استخاره در واقع نوعى دعاست و در همه حال حتى بعد از تحقیق و مشورت هم مطلوب مى باشد. مخصوصاً در امر ازدواج که امرى مهم و سرنوشت ساز است در هر حال خوب است انسان از خداوند متعال طلب خیر کند. در احادیث چنین آمده که امیرالمؤمنین علیه السلام براى استخاره دو رکعت نماز مى خواند و در تعقیب نماز صد مرتبه مى گفت: أَسْتَخیرُ اللّه . بعد از آن این دعا را مى خواند: «أَللّهمَّ اِنّى قَدْ هَمَمْتُ بأَمْرٍ قَدْ عَلِمْتَهُ فَأِنْ کُنْتَ تَعْلَمُ أَنَّهُ خیرٌ لى فى دینى و دُنْیاىَ و آخِرَتى فَیَسِّرْه لى وَ اِنْ کُنْتَ تعلم أنّهُ شَرٌّ لى فى دینى و دُنْیاىَ و آخِرَتى فَاصْرِفْهُ عَنّى، کَرِهَتْ نَفْسى ذلِکَ اَمْ أَحَبَّتْ، فَاِنَّکَ تَعْلَمُ و لا أَعْلَمُ و َ انْتَ عَلاّمُ الْغُیوُب». بعد از آن تصمیم مى گرفت و وارد عمل مى شد.(1) خدایا مى خواهم فلان کار را انجام دهم که تو مى دانى، اگر صلاح دین و دنیا و آخرت مرا در این کار مى دانى وسیله اش را برایم فراهم ساز و اگر مى دانى که براى دین و دنیا و آخرت من بد است مرا از آن باز بدار، چه کراهت داشته باشم چه علاقه، زیرا تو مصالح واقعى را مى دانى ولى من نمى دانم و تو علام الغیوب هستى. نوع دوم استخاره اى است که تعیین تکلیف مى کند. در این جا به دو نوع آن اشاره مى شود: نوع اول ـ استخاره ذات الرقاع: حضرت صادق علیه السلام فرمود: وقتى خواستى کارى انجام دهى شش قطعه کاغذ تهیه کن، در سه عدد آنها بنویس: بِسْمِ اللّه الرَّحْمنِ الرّحیم خِیَرَةٌ مِنَ اللّه الْعَزیزِ الْحَکیم لفلان بن فلانة. «و به جاى فلان بن فلانه نام استخاره کننده و مادرش را بنویس» و بعد از آن بنویس: افعل. و در سه عدد دیگر بنویس: بِسْمِ اللّه الرَّحْمنِ الرّحیم خِیَرَةٌ مِنَ اللّه الْعَزیزِ الْحَکیم لفلان بن فلانة.«و به جاى فلان بن فلانه نام استخاره کننده و نام مادرش را بنویس» و روى همان کاغذها بنویس: لاتفعل. آن گاه این شش قطعه کاغذ را زیر سجاده ات بگذار. بعد از آن دو رکعت نماز بخوان. بعد از فراغ به سجده برو و در حال سجده صد مرتبه بگو: أَسْتَخیرُ اللّه بِرَحْمَتِهِ خِیرة فى عافِیَةٍ ـ بعد از آن بنشین و بگو: اَللّهُمّ خِرلى فى جَمیعِ أُمورى فى یُسْرٍ مِنْکَ و عافِیَةٍ ـ آن گاه کاغذها را بر هم بزن و یکى یکى بیرون بیاور پس اگر سه کاغذ پشت سر هم «إِفْعَلْ» آمد آن کار را انجام بده که خوب است. و اگر سه کاغذ پشت سر هم «لا تَفْعَلْ» آمد، آن کار را ترک کن. و اگر یکى از کاغذها افعل بود و کاغذ دیگر لاتفعل، تا پنج کاغذ بیرون بیاور اگر إفعل بیشتر بود آن را انجام بده و اگر لاتفعل بیشتر بود آن را ترک کن. دیگر احتیاجى به کاغذ ششم ندارى.(2) نوع دوم ـ استخاره با قرآن: راوى مى گوید: به حضرت صادق علیه السلام عرض کردم گاهى قصد دارم کارى انجام دهم و از خدا هم طلب خیر نموده ام ولى چیزى به نظرم نمى رسد، در این صورت آیا آن کار را انجام دهم یا ترک نمایم؟ فرمود: شیطان در حال نماز از همه حالات به انسان دورتر مى باشد، هنگامى که در حال نماز هستى هرچه به ذهنت آمد انجام بده. قرآن را بگشاى و در اولین آیه اى که چشمت به آن رسید توجه کن و آن چه را به قلبت الهام شد انجام بده.(1) به هرحال استخاره ـ چنان که از نامش پیداست ـ یک نوع دعا و طلب خیر است. انسان در حال تحیّر و بلاتکلیفى دست به دعا برمى دارد و از قادر متعال مسئلت مى کند که آن چه را که به صلاح دین و دنیا و آخرت اوست پیش بیاورد و وسیله اش را فراهم سازد. آن گاه با توکل به خدا و امید استجابت دعا خودش را از بلاتکلیفى نجات مى دهد و وارد عمل مى شود. در چنین حالى باید مطمئن باشد که آن چه به صلاح واقعى دنیا و آخرت اوست پیش خواهد آمد. در خاتمه باز هم یادآور مى شوم که تحقیق و مشورت طبعاً بر استخاره تقدم دارد، اگر نتیجه تحقیقات شما خوب بود وارد عمل شوید و لازم نیست استخاره کنید. بعضى مردم عادت دارند در هر کارى به استخاره توسل جویند، در صورتى که گاهى استخاره هاى بى مورد باعث سرگردانى و مانع عمل مى شود. ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ پی‌نوشت‌ها: 1. مکارم الاخلاق ، ص 369. 2. همان ، ص 371. 3. همان ، ص 374.